مریم احمدی شیروان/

ظلم‌ستیزی از شاخص‌های قیام سیدالشهدا(ع) است؛ واقعه کربلا در سال ۶۱ ه‍.ق یعنی ۵۰ سال پس از رحلت پیامبر(ص) اتفاق افتاد؛ سال‌هایی که جامعه به سمت دوران جاهلی برگشت و بسیاری از معیارهای اسلام و رسول اکرم(ص) از بین رفته بود؛ اینجا بود که امام حسین(ع) در حرکتی اعتراضی به حاکمیت نامشروع و در پیامی روشن مرز بین حق و باطل را روشن می‌کند. خطبه‌های امام در مسیر کربلا، مواجهه با سپاه ابن‌زیاد، وقایع کربلا تا روز دهم و شهادت حضرت و یارانش، همه نمودی از پیام و روش ایشان است. دکتر سیده رقیه میرابوالقاسمی، عضو هیئت علمی بنیاد دایره‌المعارف اسلامی درباره این وجه از قیام امام(ع) سخنانی خواندنی دارد؛ با ما همراه باشید.

مظلومیت سیدالشهدا(ع) در نادیده گرفتن حق ایشان بود

دکتر سیده رقیه میرابوالقاسمی در توضیح وجه ظلم‌ستیزانه واقعه عاشورا می‌گوید: ظلم‌ستیزی و آنچه از مظلومیت اهل‌بیت(ع) مطرح می‌شود در حرکت‌های جوامع شیعی تأثیر زیادی داشته است. مظلومیت اهل بیت(ع) نه به این معناست که لزوماً یک اتفاق فجیعی برای آن‌ها افتاد، که البته آن هم بود و قابل انکار نیست، بلکه به این معناست جمعی در کمتر از نیم قرن با سبعیت و ددمنشی، با فردی از خاندان پیامبر(ص) که حق غیرقابل توصیفی به گردن آن‌ها دارد و آن‌ها را به اسلام دعوت کرده چنین معامله‌ای می‌کنند. او اضافه می‌کند: حقی که به وسیله رسول خدا(ص) به جامعه منتقل شده بود در طول سال‌ها آن‌قدر با غبار پوشیده شده بود که حتی نزدیکان هم اهمیتی برای آن قائل نبودند. در خطبه‌های سیدالشهدا حضرت بارها خود را معرفی می‌کند و می‌گوید: من نوه پیامبر(ص) هستم، من پسر امیرالمؤمنین(ع) و فاطمه زهرا(س) هستم، عموی من جعفر طیار است و... چرا این‌ها را می‌گوید؟ مگر آن‌هایی که روبه‌روی حضرت بودند ایشان را نمی‌شناختند؟ مگر خودشان دعوت نکرده بودند؟ این سخنان به معنای عدم شناخت ظاهری نیست؛ اما بیان می‌کند مردم آن حقی که در این خاندان به واسطه پیامبر(ص) وجود داشته را نادیده گرفته‌اند. مظلومیت اهل‌بیت(ع) برجسته است و به دلیل آنکه با ظلم‌ستیزی گره خورده، بسیار برجسته‌تر است.

پیام عاشورا اسلام را زنده نگه می‌دارد

نویسنده کتاب تحول گفتمان در گزارش واقعه کربلا ادامه می‌دهد: واقعه عاشورا و حرکتی که سیدالشهدا(ع) در مقابل نظام حکومتی وقت، در اعتراض به آنچه در عرصه سیاسی اتفاق افتاد انجام داد، در واضح‌ترین شکل، پیامی روشن و مشخص دارد، آن هم نه تنها برای شیعیان که برای همه مسلمانان و همه انسان‌هایی که آزادگی را جزو منش در زندگی‌شان قرار می‌دهند و آن این است که در مقابل ظالم نباید سکوت کرد.

عضو هیئت علمی بنیاد دایره‌المعارف اسلامی در توضیح اینکه چرا و چگونه برخی رفتارهای اجتماعی دینی مانند عزاداری برای سیدالشهدا(ع) با گذشت قرن‌ها در میان مسلمانان و به‌ویژه شیعیان نهادینه شده است، نیز می‌گوید: از همان ابتدا بر زنده نگه داشتن یاد و حرکت حضرت سیدالشهدا(ع) بسیار تأکید شده بود. پس از واقعه کربلا در میان ائمه بعدی می‌بینیم آن‌ها هر گاه فرصتی پیدا می‌کردند و فشارهای سیاسی کمتر بود، به هر طریق شیعیان و دوستداران اهل بیت(ع) را ترغیب می‌کردند که یاد واقعه کربلا را زنده نگه دارند.

میرابوالقاسمی یادآور می‌شود: گزارش‌هایی وجود دارد که ائمه(ع) در مورد سیدالشهدا(ع) شعر و مرثیه می‌سرودند و به شاعران صله می‌دادند. از امام صادق(ع) داریم که خانواده خود را به گوش دادن به مرثیه‌ها و عزاداری‌ها فرا می‌خواند. بحث گریه بر حسین(ع) و احادیثی که برای گریه بر امام حسین(ع) وارد شده هم نشان می‌دهد از همان ابتدا جریانی برای نهادینه کردن عزاداری در بین مسلمانان وجود داشته است. باید پیام عاشورا منتقل شود، زیرا این زنده ماندن سبب زنده ماندن اسلام است. پیام، پیام اسلام است نه پیام تشیع؛ بنابراین اگر تأکید می‌شود این عزاداری زنده بماند و با تکرار از این واقعه یاد شود، به خاطر این است که اصل اسلام مورد هدف قرار گرفته بود.